Kỹ năng xác định phương hướng

KỸ NĂNG XÁC ĐỊNH PHƯƠNG HƯỚNG


Trước khi xác định phương hướng, ta cần xác định chúng ta có 8 hướng chính là :
[URL=http://imageshack.us]
Ngoài ra, cٍn thêm 8 hướng phụ: Đông Đông Bắc, Đông Đông Nam, Tây Tây Bắc, Tây Tây Nam, Bắc Đông Bắc, Bắc Tây Bắc, Nam Đông Nam, Nam Tây Nam.
[URL=http://imageshack.us]
La bàn là công cụ để chỉ phương hướng tốt nhất.
Tuy nhiên, nếu trong tay không có la bàn, ta vẫn cَ thể dùng một số phương pháp khác để xác định phương hướng mà độ chính xác cũng rất cao.
[URL=http://imageshack.us]
. CÁCH XÁC ĐỊNH PHƯƠNG HƯỚNG BẰNG MẶT TRỜI:
1. Cách 1: Xem trực tiếp.
Ngay từ nhỏ khi cٍn đi học ở tiểu học. Chắc chắn chúng ta đều biết một bài bài học về “Xác Định Phương Hướng”. Đó là:
- Sáng: Mặt trời mọc ở hướng Đông.
- Chiều: Mặt trời lặn ở hướng Tây.
- Giữa trưa: Mặt trời đứng bóng.
Sau này, khi càng lớn lên. Chúng ta sẽ nhận ra rằng, phương pháp trên chỉ gần đúng mà thôi. thực tế, vị trí mọc và lặn của mặt trời trong năm không cố định mà thay đổi theo chu kỳ: Xuân Phân, Hạ Chí, Thu Phân, Đông Chí.
Theo đó, (đối với vị trí Việt Nam) những ngày Xuân Phân và Thu Phân thì mặt trời sẽ mọc ở chính Đông và lặn chính Tây (xem hình).
[URL=http://imageshack.us]
Những ngày Hạ Chí (mùa Hè) thì mặt trời mọc ở Đông Bắc và lặn ở Tây Bắc.
Những ngày Đông Chي (mùa Đông) thì Mặt trời mọc ở Đông Nam và lặn ở Tây Nam. Giữa trưa, Mặt trời không đứng bóng mà lại chệch về hướng Nam, lúc đó bóng của vật sẽ đổ về hướng Bắc.
2. Cách 2: Định hướng bằng GẬY và MẶT TRỜI (Phương pháp Owen Doff)
Owen Doff là một nhà phi công người Anh. Trong suốt cuộc đời lái máy bay đi khắp nơi trên thế giới, ông đã nghiên cứu được một phương pháp xác định phương hướng bằng cách phối hợp giữa GẬY và MẶT TRỜI. Phương phلp này đم được ông thử đi thử lại nhiều lần (trên 1.000 lần) ở nhiều vị trي khلc nhau trên Trلi Đất (Từ cực Bắc cho đến cực Nam) và ở nhiều thời điểm khác nhau trong ngày (những lْc cَ bَng Mặt Trời). Cuối cùng, ông đم thu được kết qủa chيnh xلc gần như tuyệt đối.
Cلch làm như sau:
- Cắm một cây gậy xuống đất, đỉnh bóng ban đầu của gậy là T (hىnh 1).
- Đợi khoảng 15 phút sau, bóng gậy sẽ khác đi. Đỉnh bóng của gậy lúc này ta sẽ đặt là Đ (hình 2).

- Nối T với Đ, ta sẽ có đoạn thẳng TĐ và dễ dàng xلc định được bên T là hướng Tây và bên Đ là hướng Đông.
- Từ đường thẳng Đông Tây ta kẻ đường vuông góc sẽ có hướng Bắc và Nam.
[URL=http://imageshack.us]
3. Cلch 3: Xác định phương hướng bằng đồng hồ có kim chỉ giờ.
Với một chiếc đồng hồ có kim và 12 số chỉ giờ, ta vẫn có thể xác định phương hướng được. Gồm các bước sau:
- Đặt đồng hồ nằm ngửa trên lٍng bàn tay (theo phương nằm ngang) sao cho kim giờ chỉ về hướng của Mặt Trời hiện tại.
- Chia đôi góc do chiếc kim chỉ giờ và đường 6-12 tạo nên. Đường phân giلc này sẽ chỉ hướng Bắc – Nam (gَc nhỏ nhىn về hướng Nam – gَc lớn nhىn về hướng Bắc). Vي dụ trong hىnh vẽ là 13g00, tức 1g00 chiều.
Nguyên l‎ của phương phلp này dựa trên hiện tượng Mặt Trời mọc và lặn đối với Trái Đất, tạo thành một đường tròn xung quanh Trái Đất, trong 24 tiếng đồng hồ. Kim giờ của đồng hồ thì quay một vٍng trٍn trong 12 giờ, nghĩa là trong cùng một thời gian, kim đồng hồ vạch cung lớn hơn 2 lần.
Hiểu một cلch ngược lại, nếu ta lấy hướng Bắc – Nam chia đôi cung do kim giờ vạch ra (với vị trí của mặt đồng hồ như đã làm ở trên), ta sẽ tىm thấy hướng của Mặt Trời đang hiện diện.
Tuy nhiên, phương phلp này không chيnh xلc cho lắm, sai số cَ thể lên đến hàng chục độ. Nguyên nhân chيnh là vى mặt đồng hồ được đặt song song với mặt phẳng chân trời, còn đường di chuyển hàng ngày của Mặt Trời chỉ ở cực mới nằm trên mặt phẳng nằm ngang. Cٍn ở cلc vĩ độ khác, đường đó tạo nên với đường chân trời những góc khác nhau, góc đó có thể lớn hơn 90 độ (ở Xích Đạo). Vì lẽ đó, chỉ có ở vùng gần cực thى mới cَ thể dùng phương phلp này để xác định phương hướng cho kết qủa chính xác mà thôi.
[URL=http://imageshack.us]
XÁC ĐỊNH PHƯƠNG HƯỚNG BẰNG NHỮNG ĐỊA VẬT ĐẶC BIỆT
Nếu như không cَ la bàn, không cَ لnh Mặt Trời cũng như không cَ Mặt Trăng… thì ta đành phải sử dụng một số phương pháp cổ điển của một số người dân đi rừng như. Tuy mức độ chính xác không cao, nhưng cũng phần nào giْp cho người lạc lối yên tâm và bىnh tĩnh tىm được lối về.
Trước hết, nếu có Bản Đồ trong tay, ta có thể sử dụng các dấu hiệu, các địa vật đặc biệt. Thí dụ: một cây cầu, một con đường quốc lộ… mà ta đã biết rُ hướng và vị trي của nَ trên Bản Đồ. Có thể xác định vị trí nơi ta đứng, trên cơ sở đó phân biệt các hướng khác nhau.
* Hoa Hướng Dương luôn quay mặt về hướng Đông, do đó nó mới có tên là Hướng Dương (hướng về Mặt Trời mọc).
* Cلc hىnh dلng đặc thù của thân cây cao trong khu rừng rậm luôn cَ chiều hướng về phيa Mặt Trời mọc để đón lấy ánh nắng Mặt Trời.
* Ở những vùng nhiệt đới – Xích Đạo, rêu (hoặc địa y phلt triển cộng sinh) mọc trên thân cây ở phيa Tây rất nhiều. Ở vùng ôn đới thى rêu sẽ mọc hướng Bắc.
* Bụi cây, chٍm cây độc lập, trong những tháng có gió Đông Bắc (gió lạnh), khi có động chim từ hướng nào bay ra nhiều, dưới gốc cây cَ nhiều cứt chim là hướng Tây Nam.
* Lُi của thân cây lớn (thân cây nếu bị cắt ngang) sẽ chỉ về hướng Bắc.
* Dựa vào hướng bay của chim: Mùa Đông thى bay về hướng Nam di trْ, mùa Hè thى bay về hướng Bắc (chỉ chْ ‎ những con chim bay cao).
* Măng tre, chuối con thường mọc hướng Đông trước to hơn, các hướng khác mọc sau bé hơn.
* Tổ kiến: che đắp nhiều lá hướng Bắc (kể cả tổ kiến trên cây lẫn dưới đất. Trừ những nơi thấp, không có mưa, ít gió).
* Lỗ của tổ ong, chim đục trên cây làm tổ thường là hướng Đông Nam.
ĐỊNH HƯỚNG BẰNG SAO HشM – SAO MAI
Sao Hôm và sao Mai thực ra chỉ là một. Nَ chيnh là Kim Tinh (Venus). Một hành tinh thứ hai gần Mặt Trời trong Thلi Dương Hệ của chْng ta .
Bởi vى nَ rất gần Mặt Trời cho nên từ Trلi Đất nhىn tới, ta thấy nَ rất sلng và thường xuất hiện “gần gũi” với Mặt Trời vào những lْc hửng sلng và chập tối.
Lْc Kim Tinh mọc vào khoảng chập tối (sau khi Mặt Trời vừa lặn xong), nَ được gọi là Sao Hôm, vị trي của nَ ở hướng Tây.
Và khi Kim Tinh mọc vào lْc hửng sلng (trước khi Mặt Trời mọc), nَ được mọi người gọi là Sao Mai, vị trي của nَ là ở hướng Đông.
CءCH SỬ DỤNG LA BہN
Khi sử dụng la bàn, ta cần nhớ rằng hướng Bắc của la bàn (cٍn gọi là Bắc Từ) không trùng với hướng Bắc của cực (trục) Trلi Đất. Chúng các nhau tới gần 2.000km (tức khoảng 13,8 độ Vĩ Tuyến – dài xấp xỉ chiều dài nước Việt Nam). Độ lệch đó gọi là Độ Từ Thiên.
Độ Từ Thiên thay đổi tùy theo vị trí nơi ta đứng trên Trái Đất. Ở một số nơi, Độ Từ Thiên cٍn thay đổi theo thời gian.
Điểm tập trung Bắc Từ trường của Trái Đất nằm ở trên đảo Bathustle thuộc miền Bắc nước Canada, đó là một hٍn đảo từ trường cách chính diện Cực Bắc 13,8 độ. Tọa độ địa lý của Bathustle là 101 độ Kinh Tây và 76,2 độ Vĩ Bắc (điểm có mũi tên chỉ trên bản đồ dưới đây). Nơi đây là trung tâm điểm từ trường của cực Bắc. Do đó, tất cả những loại nam châm (hoặc những kim loại có từ tính) trên qủa địa cầu này đều có một cực chỉ về hướng Bắc.Cٍn điểm Nam từ trường thى nằm ở ngoài khơi biển Nam Băng Dương, có tọa độ địa lý là 139 độ Kinh Đông và 65 độ Vĩ Nam (theo số liệu của Cục Đo Đạc bản đồ - năm 1970).
Lợi dụng đặc điểm này, người ta đã tạo ra la bàn để định hướng. Theo các nhà khảo cổ thى những người Trung Hoa đم tىm ra nguyên tắc từ trường và sلng chế ra la bàn từ khoảng thế kỷ thứ 5 trước Công Nguyên.
Ở nước ta, Bắc la bàn xem như gần trùng với hướng bắc của qủa đất, Độ Từ Thiên không qúa 1 độ.
Khi sử dụng la bàn ta phải lưu ‎ cلc điểm sau:
- Không gần vật kim loại: kim nam châm sẽ chỉ lệch.
- Không để gần lửa: Nam châm sẽ mất từ tính.
- Phải để trên một mặt phẳng nằm ngang: kim nam châm sẽ chỉ hướng một cلch chيnh xلc.
[URL=http://imageshack.us]

[URL=http://imageshack.us]